لحظه مقارنه هلال شوال 1437 ه.ق ساعت 15:32 مورخ دوشنبه  14  تیر 1395، مطابق با 28 رمضان 1436هجری قمری  و 4 جولای  2016 میلادی می­باشد این بدان معناست که از این ساعت از لحاظ نجومی ماه رمضان به پایان رسیده و ماه شوال متولد شده است. ولی می­دانیم که ملاک، برای آغاز هر ماه قمری رؤیت­پذیری هلال بوده، نه لحظه تولد نجومی آن، به همین دلیل در جدول زیر برخی از پارامترهای مختص هلال ماه را که در رؤیت­پذیری آن نقش دارند برای اولین غروب خورشید بعد از تولد ماه نو و روز بعد از آن بررسی می­کنیم. (محاسبات بر اساس مختصات جغرافیایی شهرستان دزفول می­باشند)

معرفی برخی از پارامترهای مؤثر در رؤیت هلال ماه :

جدایی زاویه ای: میزان زاویه قوسی بین خورشید و هلال ماه از دید رصدگر.

مکث ماه: مدت زمان بین غروب خورشید و غروب هلال ماه است. به بیان دیگر مدت زمانی که بعد از غروب خورشید رصدگر فرصت دارد تا قبل از غروب هلال ماه، آنرا رؤیت کند.

ضخامت هلال ماه: ضخامت بخش میانی هلال ماه است که معمولا به دقیقه قوسی بیان می­شود. (به طور تقریبی ماه کامل به حدود 33 دقیقه قوسی می رسد)

فاز ماه: نسبت بخش درخشان هلال ماه به کل سطح آن است که به درصد بیان می­شود. ( فاز ماه کامل حدود 100 درصد در نظر گرفته می­شود)

ارتفاع ماه: میزان زاویه بین هلال ماه و خط افق (به صورت عمودی) گفته می­شود که معمولا به درجه و دقیقه قوسی بیان   می­شود. (زاویه ارتفاع می تواند بین صفر تا نود درجه قوسی ­باشد)

هرچه ارتفاع هلال ماه بیشتر باشد، راحت تر رؤیت خواهد شد. به این دلایل که در ارتفاع بالاتر از افق، ضخامت جو کم­تر و   رقیق­تر بوده، از غبار موجود در افق و از روشنایی افق بعداز غروب خورشید نیز دور می­باشد.

اختلاف سمت ماه و خورشید: به اختلاف زاویه سمت ماه با زاویه سمت خورشید گفته می­شود که معمولا به درجه و دقیقه قوسی بیان می­شود. ( منفی بودن این زاویه نشان دهنده این است که از دید رصدگر، مکان هلال ماه در سمت چپ محل غروب خورشید می­باشد)

در شکل زیر برخی از این پارامترها مشخص شده­اند:

نتیجه رصد در غروب روز دوشنبه:

در غروب روز دوشنبه همانگونه که در جدول فوق مشخص شده پارامترهای هلال ماه حکایت از غیر قابل رؤیت بودن آن دارند، زیرا هلال ماه حدود 10 دقیقه زودتر از خورشید غروب می­کند (پارامتر مکث ماه) و اصولا بعد از غروب خورشید هلالی برای رؤیت در بالای افق قرار ندارد و هلال ماه حدود 2 درجه در زیر افق قرار دارد (پارامتر ارتفاع منفی ماه). در طی روز هم به دلیل سن بسیار پایین هلال ماه (حدود 5 ساعت) و به تبع آن پارامتر فاز ماه، این هلال غیر قابل رؤیت است (در مقایسه با رکود جهانی سن هلال که حدود 12 ساعت است) و می­توان گفت هلال ماه جهت رؤیت با قوی­ترین تلسکوپ­ها هنوز شکل نگرفته است. در تمامی پهنه کشور عزیزمان ایران وضعیت به همین ترتیب است.

وضعیت هلال ماه برای غروب روز دوشنبه در سایر نقاط جهان:

همانگونه که در نقشه زیر مشخص است در این روز هلال ماه در قاره­های اقیانوسیه، آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکای شمالی و جنوبی غیر قابل رؤیت خواهد بود (مناطق قرمز و سفیدرنگ). اگر در برخی از کشورهای مناطق نام برده، روز سه­شنبه عید فطر اعلام شود، به طور قطعی ملاک آنها برای اعلام عید، رؤیت پذیری هلال ماه نبوده است. به عنوان مثال در کشور عربستان در غروب روز دوشنبه هلال ماه قبل از خورشید غروب می­کند (منطقه قرمز)، با این وجود احتمال دارد روز سه­شنبه را عید فطر اعلام کرده  و برخی از کشورهای دیگر هم امکان دارد، این کشور را برای اعلام عید ملاک خود قرار دهند.

فقط در بخشهایی از جنوب اقیانوس آرام، هلال ماه قابل رؤیت با ابزار و یا با چشم غیرمسلح خواهد بود. (مناطق آبی، صورتی و زرد) پس در این مناطق اقیانوسی عید فطر سه­شنبه خواهد بود.

درنقشه زیر که طبق معیار پرفسور یالوپ در پنج رنگ ترسیم شده است وضعیت رؤیت پذیری هلال ماه در مناطق مختلف کره زمین در غروب روز دوشنبه مشخص شده است:

مناطق قرمز رنگ: هلال ماه در زیر افق قرار دارد و غیر قابل رؤیت است. (زودتر از خورشيد غروب می کند)

مناطق سفيد رنگ: هلال ماه بعد از غروب خورشيد در آسمان است ولی غیر قابل رؤیت است.

مناطق آبی رنگ: برای رؤیت هلال نیاز به ابزار رصدی (تلسکوپ) است.

مناطق صورتی رنگ: امکان رؤيت هلال با ابزار رصدی متوسط (دوربين دوچشمی) وجود دارد.

مناطق نارنجی رنگ: در شرايط خوب رصدی هلال ماه با چشم غير مسلح رؤیت می­شود.

نتیجه رصد در غروب روز سه شنبه:

 یکی از مشخصهای رصدی بسیار مهم هلال ماه در لحظه غروب خورشید، پارامتر ارتفاع است. هلال شوال امسال در مناطق مختلف استان خوزستان دارای ارتفاع حدود 7 الی 8 درجه­ و مکث حدود 42 دقیقه­ای (مدت زمان بین غروب خورشید و غروب هلال ماه) است. در مناطق شمالی کشور ایران ارتفاع هلال ماه حدود 6 درجه  و در جنوبی­ترین مناطق کشور مانند بندر چابهار و یا جزایر ایرانی خلیج همیشه فارس ارتفاع ماه در زمان غروب خورشید حدود 8 و نیم درجه می باشد.

در غروب روز سه­ شنبه با توجه به سن زیاد هلال، پارامتر فاز ماه (درصد بخش درخشان ماه) به حدود  96/1 درصد رسیده است که باعث می شود هلال ماه با درخشندگی و ضخامت مناسب ولی در ارتفاع پایین، در سایر نقاط کشور با تلسکوپ و دوربین­های دوچشمی قابل رؤیت بوده و لحظات بسیار کمی قبل از ناپدید شدن هلال ماه و غروب آن در غبار تیره رنگ، احتمال بسیار زیاد رؤیت با چشم غیر مسلح نیز وجود دارد. البته باید توجه داشت که، شرایط بد جوی در فصل تابستان به دلیل عدم بارندگی و ورود توده­های گرد وخاک، بخصوص در مناطق غربی کشور، باعث شده غبار تیره رنگ تا ارتفاع حدود 8 درجه و غبار نارنجی رنگ تا ارتفاع 12 درجه افق را بپوشاند و این امر را با سختی مواجه کند.

در استان خوزستان با توجه به شرایط نجومی وابسته به هلال ماه، شرایط جوی ذکر شده و شرایط میکروکلیمای اکثر شهرهای آن از جمله ارتفاع کم از سطح دریا و ...، این هلال فقط با دوربین­های دوچشمی بسیار قوی و تلسکوپ،  با چشم مسلح قابل رؤیت می­باشد. ولی این امر نباید مانع تلاش رصدگران برای رؤیت با چشم غیر مسلح پس از رؤیت با ابزارگردد، چراکه رؤیت چنین هلال­هایی بدون استفاده از ابزار و چشم عادی ارزش علمی و مذهبی بسیار زیادی دارد.

وضعیت هلال ماه برای غروب روز سه شنبه در سایر نقاط جهان:

در غروب این روز هلال ماه برای اکثر ساکنین مناطق کره زمین قابل رؤیت بوده و عید فطر آنها نیز روز چهارشنبه خواهد بود.

البته از این نکته نباید غافل شد که ساکنین شمالی­ترین مناطق کره زمین در قاره­های آسیا و اروپا مانند کشورهای سوئد، نوروژ و ... باید منتظر رؤیت هلال در غروب روز چهارشنبه بوده و عید فطر برای این مناطق از کره زمین روز پنجشنبه خواهد بود.

به علاقه مندان استهلال توصیه می­شود جهت مشاهده نمودن این هلال به افق­های باز در حاشیه شهر بخصوص مناطق جنوب و غرب مراجعه کنند. به دلیل ارتفاع پایین هلال حتی در غروب روز سه­شنبه، این هلال در حیاط منزل و یا حتی پشت بام و در کوچه و خیابان دیده نمی­شود و باید از پشت بام ساختمان­های چند طبقه و یا حاشیه شهر که دارای افق باز و بدون مانع است کار استهلال را با دوربین­های دوچشمی قوی و یا تلسکوپ دنبال کرد. برای یافتن سریع هلال ماه می­توانید از مشخصه­های اختلاف سمت و ارتفاع هلال که در جدول آورده شده است استفاده بهینه نمایید.   

پیشاپیش فرا رسیدن عید سعید فطر را به هموطنان عزیز، بخصوص هم استانی­ها و همشهریان مؤمن شهرستان دزفول تبریک عرض می­کنیم.

 قابل ذکر است که ستاد استهلال شهرستان دزفول اولین ستاد استهلال در استان خوزستان بوده که فعالیت خود را زیر نظر کمیته علمی ستاد استهلال مقام معظم رهبری از سال 1381 آغاز نموده ودر حال حاضر دارای 10 گروه رصدی دوره دیده (بیش از 40 نفر عضو) بوده که پشتیبان علمی ستاد، جهت تأمین نیروهای رصدگر، انجمن نجوم دزفول می­باشد. مجهزترین ستاد در استان خوزستان بوده و دارای یک تلسکوپ 14 اینچ الکترونیکی رصدخانه­ای (بزرگترین تلسکوپ فعال در استان خوزستان چه در مراکز دانشگاهی و غیر دانشگاهی) می­باشد.

این ستاد از سه کمیته علمی، فقهی و اجرایی تشکیل شده و ریاست آن، امام جمعه محترم شهرستان دزفول حجه الاسلام والمسلمین سید محمدعلی قاضی دزفولی می­باشند.

با تشكر: رضا طيب طاهر

 دبیر کمیته علمی ستاد استهلال شهرستان دزفول

برچسب ها: انجمن نجوم ستاد استهلال شهرستان دزفول عید سعید فطر رصد هلال ماه رضا طیب طاهر دبیر کمیته علمی ستاد استهلال شهرستان دزفول